รายงานประจำปี ๒๕๖๗

May 7, 2025

รายงานผลการดำเนินงาน
โครงการจัดทำระบบฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ชุมชนและความรู้ใหม่
จากปราชญ์ชาวบ้าน ปี ๒๕๖๗

โดย สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำ (องค์การมหาชน)

โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำ (องค์การมหาชน)
(อพ.สธ. – สสน.)

ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๔๖ สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำ (องค์การมหาชน) หรือ สสน. ได้เข้าร่วมถวายงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน โดยจัดทำฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้บนระบบอินเทอร์เน็ต เพื่อให้คณะครูและนักเรียนที่เป็นสมาชิกใช้เป็นเวทีแลกเปลี่ยน ข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ในโรงเรียน และพรรณไม้ประจำถิ่น ต่อมา พ.ศ. ๒๕๕๐  สสน. เข้าร่วมถวายงาน ฐานข้อมูลพรรณไม้ชุมชนเพิ่มเติมจากงานในส่วนของฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้สวนพฤษศาสตร์โรงเรียน โดยจัดทำฐานข้อมูลพรรณไม้ชุมชนบนระบบอินเทอร์เน็ต เพื่อให้ชุมชนเครือข่ายบริหารจัดการน้ำที่เป็นสมาชิกใช้เป็นเวทีแลกเปลี่ยนข้อมูลพรรณไม้ ข้อมูลด้านเกษตรและพรรณไม้ประจำท้องถิ่น

  ทั้งนี้ สสน. ได้กำหนดกรอบแนวทางการดำเนินงานโครงการจัดทำระบบฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ชุมชน ให้สอดคล้องกับแผนแม่บทโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ ระยะ ๕ ปีที่เจ็ด (ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ – กันยายน พ.ศ. ๒๕๖๙) โดยยึดพระราชดำริและแนวทางในสมเด็จพระกนิษฐาธิ
ราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่พระราชทานไว้ให้กับโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (อพ.สธ.) เป็นหลัก โดยมีกรอบการดำเนินงาน ดังนี้

• รวบรวมองค์ความรู้และสร้างความร่วมมือการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชของท้องถิ่น

ร่วมกับชุมชน เยาวชน โรงเรียน หน่วยงานท้องถิ่น กำหนดขอบเขตพื้นที่เป้าหมายในชุมชน สำรวจบันทึกข้อมูลพรรณไม้ และองค์ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น บันทึกพิกัดตำแหน่งพืชท้องถิ่นที่สำคัญ วางเส้นทางศึกษาพรรณไม้ กำหนดจุดศึกษาความหลากหลายของระบบนิเวศ

• การสำรวจเก็บรวบรวมพันธุกรรมพืช

ร่วมกับชุมชน เยาวชน โรงเรียนและหน่วยงานเครือข่ายโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ โดยนำเทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร์มาประยุกต์ใช้งาน เช่น แผนที่ภูมิศาสตร์ ภาพถ่ายจากดาวเทียม เครื่องมือระบุตำแหน่งพิกัดบนพื้นผิวโลก มาร่วมทำสำรวจกำหนดขอบเขตพื้นที่ศึกษา กำหนดจุดศึกษาความหลากหลาย และบันทึกตำแหน่งพรรณไม้ที่สำคัญ

• การปลูกรักษาพันธุกรรมพืชในท้องถิ่น

ดูแล รักษา ขยายพันธุ์ ปลูกทดแทน พืชอาหาร พืชสมุนไพร พืชใช้สอย พืชเศรษฐกิจ
พืชอนุรักษ์

• การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์พรรณพืช

เชื่อมโยงความรู้ทางวิทยาศาสตร์กับองค์ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น สร้างรายได้จากคุณค่าทางอาหารของผักท้องถิ่น  สรรพคุณทางสมุนไพร ประโยชน์เชิงเศรษฐกิจ

• การสร้างแหล่งข้อมูลพรรณพืชชุมชน

สนับสนุนกิจกรรมให้เยาวชนค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติม รวบรวมจัดการข้อมูลอย่างเป็นระบบ ตรวจสอบแก้ไข สร้างแหล่งรวบรวมข้อมูลอนุรักษ์พันธุกรรมพืชในท้องถิ่น บันทึกและปรับปรุงข้อมูลลงในระบบฐานข้อมูลพรรณพืชชุมชน เผยแพร่บนเครือข่ายอินเทอร์เน็ต

• การสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช

เน้นกิจกรรมเพื่อกระตุ้นให้เยาวชนเกิดความสงสัยและตั้งคำถามเพื่อค้นคว้าหาความรู้จากแหล่งข้อมูลต่างๆรวมทั้งภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น ความรู้ด้านคุณค่าทางอาหาร สรรพคุณทางสมุนไพร ลักษณะเด่น และคุณค่าทางเศรษฐกิจ

• รวบรวมความรู้ใหม่ด้านการเกษตร
           จากเครือข่ายการจัดการน้ำชุมชนด้วยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีให้เกิดเป็นระบบฐานข้อมูล

• สรุปและถ่ายทอดความรู้ใหม่จากปราชญ์ชาวบ้านในเครือข่ายการจัดการน้ำชุมชน ด้วยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

แผนการดำเนินงาน

• คัดเลือกพื้นที่ดำเนินงานพรรณไม้ชุมชนปีละและปราชญ์ชาวบ้าน ปีละ ๒ ชุมชน
• สร้างความเข้าใจและความร่วมมือ
• วางแผนการดำเนินงานร่วมในแต่ละพื้นที่
• ประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร์ทำการสำรวจ เก็บรวบรวมข้อมูลพรรณไม้และข้อมูลปราชญ์ชาวบ้าน
• เชื่อมโยงบุคลากรและแหล่งข้อมูลวิชาการและภูมิปัญญาท้องถิ่น
• จัดทำระบบฐานข้อมูลพรรณไม้และฐานความรู้ปราชญ์ออนไลน์
• รวบรวมและจัดการชุดข้อมูลพรรณไม้และฐานความรู้ปราชญ์ให้เป็นระบบ
• บันทึกและปรับปรุงข้อมูลให้ทันสมัยอยู่เสมอ

ระยะเวลาจำแนกตามพื้นที่ดำเนินงานและการคัดเลือก

คัดเลือกพื้นที่ดำเนินการในโครงการฐานข้อมูลพรรณไม้ชุมชน ดังนี้

• ระหว่างเดือนตุลาคม ๒๕๖๔ – กันยายน ๒๕๖๕ จำนวน ๒ พื้นที่

๑.๑ ชุมชนเครือข่ายลุ่มน้ำแม่ละอุป จ.เชียงใหม่

๑.๒ ชุมชนถ้ำใหญ่ จ.นครศรีธรรมราช

• ระหว่างเดือนตุลาคม ๒๕๖๕ – กันยายน ๒๕๖๖ จำนวน ๒ พื้นที่

๒.๑ ชุมชนเครือข่ายลุ่มน้ำลาว จ.เชียงราย

๒.๒ ชุมชนท่าค้อ จ.อุบลราชธานี

• ระหว่างเดือนตุลาคม ๒๕๖๖ – กันยายน ๒๕๖๗ จำนวน ๒ พื้นที่

๓.๑ ชุมชนบ้านผาชัน จ. อุบลราชธานี

๓.๒ ชุมชนบ้านหนองตาจอน จ.ราชบุรี

• ระหว่างเดือนตุลาคม ๒๕๖๗ – กันยายน ๒๕๖๘ จำนวน ๒ พื้นที่

                 ๔.๑ ชุมชนบ้านแคน จ.บุรีรัมย์

       ๔.๒ ชุมชนโรงเรียนเฉลิมรัช จ.แม่ฮ่องสอน

• ระหว่างเดือนตุลาคม ๒๕๖๘ – กันยายน ๒๕๖๙ จำนวน ๒ พื้นที่

๕.๑ ชุมชนดอยปู่หมื่น จ.เชียงใหม่

๕.๒ ชุมชนแม่ยางเปี้ยว จ.แพร่

โดย สสน. จะคัดเลือกพื้นที่ดำเนินการจากชุมชนที่เข้าร่วมโครงการสร้างบริหารจัดการน้ำชุมชน ตามแนวพระราชดำริ ด้วยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และโครงการพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สู่ความมั่นคงน้ำ ระดับชุมชน